Historia GCKSiR

Struktura organizacyjna działających współcześnie domów kultury i ich działanie nawiązują do XIX-
wiecznych tradycji galicyjskiego ruchu społeczno-kulturalnego. Pierwszy Dom Ludowy w Gminie powstał w Trzcianie w 1904 roku. Szybko stał się centrum życia kulturalnego wsi. Był pierwszą placówką tego typu na terenie ówczesnego województwa rzeszowskiego, jednym z pierwszych w Galicji Wschodniej, z centrum
administracyjnym we Lwowie. Plac pod budowę tego obiektu nieodpłatnie przekazał Wawrzyniec Piątek,
mieszkaniec Trzciany. Obecnie budynek ten zajmuje Regionalny Dom Tradycji Ludowych.
W roku 1960 w Domu Ludowym utworzono pierwszy w województwie rzeszowskim Klub Inteligencji
Wiejskiej, na czele którego stanął Wojciech Piekarski, kierownik Ośrodka Zdrowia w Trzcianie. Po roku
przekształcony został w klubokawiarnię. W 1965 roku siedzibę przeniesiono do piwnicy budynku
Ochotniczej Straży Pożarnej. Wkrótce zmieniono nazwę na Klub Rolnika. Działał on do połowy lat 90.
Pierwszym Dyrektorem placówki Gminnego Ośrodka Kultury w Trzcianie był Pan Marek Łagowski,
kolejnymi – Franciszek Dziełak i Zofia Migała. W latach tych na terenie gminy Świlcza działały w
poszczególnych wsiach zespoły: Bratkowice – kapela ludowa, grupa śpiewacza, grupa teatralna; Dąbrowa –
kapela Łobodów, zespół folklorystyczny (Maria Pomianek), kapela ludowa (Ludwik Czachor); Przybyszówka
– kabaret KGW, kapela ludowa; Trzciana – chór Cantus, chór Kantuski, Zespół Pieśni i Tańca (Franciszek
Wojcieszek), Zespół Regionalny (Maria i Józef Dziedzicowie), Zespół Pieśni i Tańca (Marta Kuźniar);
Woliczka – kapela Kubiczów, zespół śpiewaczy. Przemiany ustrojowe i społeczne doprowadziły jednak do
likwidacji Gminnego Ośrodka Kultury w 1997 roku. Dotychczasowa kierownik GOK – Maria Pomianek
została mianowana Inspektorem ds. kultury Urzędu Gminy. We wrześniu 2001 roku zmienił ją na
stanowisku Adam Majka. Role ośrodków kultury pełniły funkcjonujące na terenie gminy budynki Domów
Strażaka i Domów Ludowych.
W 1979 roku rozpoczęto prace przy budowie Nowego Domu Ludowego. Trwała ona z przerwami do 14
czerwca 2003 roku, kiedy to odbyła się uroczystość jego otwarcia. Zdarzenie to było niezwykle sprzyjające
dla pobudzenia środowiska artystów amatorów. Wtedy to bowiem wystawiono, odtworzone po 30 latach
od premiery, widowisko „Trzciańskie wesele”. W budynku tym mieściły się także Gminna Biblioteka
Publiczna, redakcja kwartalnika „Trzcionka” oraz siedziba Towarzystwa Przyjaciół Trzciany i jest on siedzibą
ośrodka kultury do dziś.
2 lata później, 20 lipca 2005 roku decyzją Wójta Gminy Świlcza, pana Wojciecha Wdowika oraz uchwałą
Rady Gminy Świlcza utworzono Gminne Centrum Kultury w Świlczy z siedzibą w Trzcianie. Funkcję
Dyrektora objął Adam Majka, ówczesny Inspektor ds. kultury Urzędu Gminy Świlcza. Był to okres bardzo
trudny ze względu na fakt, że utworzenie ośrodka odbyło się w połowie roku, a budżet Gminy nie był
przygotowany na działanie instytucji kultury. Faktyczną działalność rozpoczęto więc z dniem 1 stycznia
2006 roku, kiedy to otrzymano nowe fundusze. Kadra instruktorska, kostiumeria, elementy scenograficzne
– wszystko to musiało zostać wypracowane w kolejnych latach pracy. Nie brakowało za to potencjału
ludzkiego, zaangażowania i chęci realizacji pasji i zamierzeń artystycznych oraz przychylności Rady Gminy
Świlcza i Wójta, pana Wojciecha Wdowika. Wiele przedsięwzięć kulturalnych zapoczątkowanych w tym
okresie jest kontynuowanych do dnia dzisiejszego.
Od samego początku swojego istnienia, GCK mocno przyciągał ludzi zaangażowanych w działalność
artystyczną. W Trzcianie działała kapela ludowa, w Bratkowicach powstał Zespół Taneczny KOLORET –
obecnie najliczniejsza grupa Amatorskiego Ruchu Artystycznego. Na przestrzeni lat ilość grup pracujących
przy GCK rosła. Przejęto od Zespołu Szkół Techniczno-Weterynaryjnych Zespół Pieśni i Tańca PUŁANIE, pod
egidą GCK rozpoczęły próby chóry parafialne z terenu gminy. W roku 2023 pracuje przy tej instytucji 13
grup Amatorskiego Ruchu Artystycznego, liczących ponad 400 osób, a prowadzonych przez 11
instruktorów.

W 2012 roku zmieniono nazwę z „Gminne Centrum Kultury” na „Gminne Centrum Kultury, Sportu i
Rekreacji”, zaś w 2018 roku opracowano funkcjonujące do dziś logo instytucji.
W 2018 roku z inicjatywy Wójta Gminy Świlcza, pana Adama Dziedzica, kompleksową modernizację
przeszła trzciańska siedziba GCKSiR. Została wzbogacona o profesjonalne oświetlenie i nagłośnienie
sceniczne, wymieniono poszycie dachowe, stolarkę okienną, centralne ogrzewanie, odnowiono elewację i
przeprowadzono wiele innych prac remontowych, które przyczyniły się do stworzenia wizytówki gminnej
instytucji kultury rozpowszechnianej przez uczestników ogólnopolskich i międzynarodowych konkursów i
wydarzeń kulturalnych. Wykonane prace modernizacyjne scenotechniki wzbogacają audiowizualnie
organizowane przedsięwzięcia kulturalne, co powoduje wzrost zainteresowania Amatorskim Ruchem
Artystycznym i wzmacnia przeżycia zgromadzonej widowni. Rok 2018 był rokiem wyjątkowym pod
względem wydatków w całej historii GCKSiR.
Kolejny przełomowy dla instytucji rok to 2020. Pandemia koronawirusa wymusiła zmiany organizacyjne
Gminnego Centrum Kultury – brak możliwości organizacji części wydarzeń, niemożność organizacji
tradycyjnych spotkań i prób grup. Dzięki zapleczu technicznemu, jakie posiada ośrodek, zajęcia ruchu
amatorskiego odbywały się zdalnie, na żywo lub w oparciu o przygotowane nagrania. Wydarzenia zaś
organizowano bez udziału publiczności transmitując ich przebieg w sieci lub (po zniesieniu części
obostrzeń) przeniesiono w plener. Dzięki temu utrzymano kontakt z odbiorcami oferty kulturalnej i po
czasie ograniczeń, powrócono do tradycyjnej formy organizacji. Niestety, nie odbył się planowany na 2020
rok jubileusz 15-lecia działalności GCKSiR.
Rok 2023 to rok wyjątkowy, bo mija w nim 18 lat od utworzenia naszej placówki kultury. Stąd pojawiają się
w kalendarzu nowe wydarzenia, organizowane pod hasłem osiemnastki.

Gminne Centrum Kultury, Sportu i Rekreacji w Świlczy z siedzibą w Trzcianie oparło koncepcję działalności
kulturalnej, artystycznej i turystyczno-rekreacyjnej na zaspokajaniu potrzeb wszystkich mieszkańców gminy
poprzez:
 angażowanie dzieci i młodzieży oraz dorosłych w amatorski ruch artystyczny, rozszerzanie
dotychczasowej oferty programowej o nowe formy artystyczne,
 prowadzenie działalności rozrywkowo-rekreacyjnej integrującej środowiska wiejskie,
 wspieranie działalności stowarzyszeń regionalnych, organizacji społecznych w zakresie działalności
szkoleniowej, kulturalnej, rozrywkowo-rekreacyjnej,
 kultywowanie tradycji i ochrona dziedzictwa narodowego i kultury materialnej,
 promowanie gminy i środowisk wiejskich pod kątem atrakcyjności społeczno-gospodarczej i
przyrodniczej,
 we współpracy z różnymi instytucjami organizowanie imprez ponadregionalnych promujących
gminę.
Działania instytucjonalne GCK oparte są na tradycjach środowisk tworzących gminę, wartościach
chrześcijańskich i możliwościach współczesnej kultury, sztuki, techniki i dziedzin informatycznych. Gmina
Świlcza ma poważne osiągnięcia w dziedzinie ochrony zabytków kultury materialnej. Zinwentaryzowano i
objęto ochroną oraz remontami zabytkowe kapliczki i krzyże przydrożne oraz pomniki historyczne.
Postawiono nowe, bądź w formie tablic pamiątkowych, bądź obelisków.

Przykładem troski gminy o kulturę duchową społeczeństwa jest działalność stowarzyszeń regionalnych
powstałych w minionym dwudziestoleciu, z którymi GCK aktywnie współpracuje: Towarzystwo Przyjaciół
Trzciany (1994), Towarzystwo Przyjaciół Świlczy (2001), Towarzystwo Miłośników Ziemi Bratkowickiej
(2003), Stowarzyszenie „Wspólnie dla Rudnej Wielkiej” (2017) oraz Trzciańskie Stowarzyszenie Kulturalne
“Jestem” (2016). Zajmują się one działalnością wydawniczą, promocyjną i utrwalaniem przeszłości
historycznej, podejmują inicjatywy opieki nad zabytkami i przywracania ich dawnej świetności. W gminie
wydawane są dwa czasopisma społeczno-kulturalne. Od 1997 roku wychodzi pismo założone przez
Towarzystwo Przyjaciół Trzciany i Samorząd Gminy Świlcza – kwartalnik „Trzcionka”, od 2006 r. – tytuł
Towarzystwa Miłośników Ziemi Bratkowickiej – „Ziemia Bratkowicka”. Obecnie oba czasopisma wydaje
Samorząd Gminy Świlcza i GCKSiR. W Gminie wydawany jest także „Rudnian” – finansowany ze środków
własnych Stowarzyszenia „Wspólnie dla Rudnej Wielkiej”.
W działalności każdej instytucji kultury kluczem działania jest współpraca z Samorządem. Dobrym
przykładem takiej kooperacji jest współpraca GCKSiR z kierowanym przez Wójta, Pana Adama Dziedzica
Samorządem Gminy Świlcza, który nie tylko co roku zwiększa nakład finansowy przeznaczony na kulturę, co
procentuje ilością osób działających w ruchu amatorskim, ale również wspiera w pozyskiwaniu środków
zewnętrznych na realizację projektów oraz bieżącej pracy merytorycznej Gminnego Centrum Kultury.
Pozostawia przy tym niezależność w podejmowaniu wielu decyzji. Środki te wykorzystywane są również
przy organizacji koncertów zaproszonych gości. Na przestrzeni lat organizowano m.in. koncerty religijne,
folklorystyczne czy muzyki estradowej.